Ιστολόγιο

Τελευταία ανανέωση 31 Μαΐου, 2022 ώρα 05:18 μμ

Μπορεί σε πολλούς να είναι γνωστή η μικρή Ιταλική κωμόπολη Sagrado (Σαγράδο), βορειοανατολικά της Βενετίας κοντά στα σύνορα με την Σλοβενία.

Μερικοί επίσης ίσως να γνωρίζουν ότι στα Ισπανικά σημαίνει Ιερός ή Άγιος τόπος ή κάτι παραπλήσιο.

Ελάχιστοι βέβαια θα γνωρίζουν τι ήταν το Σαγράδο στην μεσαιωνική και Ενετική Κέρκυρα, κάτι που θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε παρακάτω.

Να τονίσουμε εδώ ότι όσα αναφέρονται στη συνέχεια προέρχονται από διηγήσεις ηλικιωμένων που και αυτοί τα έμαθαν από παλιότερες γενιές, έτσι μπορεί να υπάρχει και μεγάλη δόση φαντασίας ή υπερβολής κυρίως ως προς τη χρησιμότητα αυτού του χώρου(Σαγράδο) και όχι ως προς την ύπαρξη τους η οποία δεν αμφισβητείται.

Τι ήταν το Σαγράδο

Η κυριολεκτική σημασία της λέξης είναι Αρχοντικό, επειδή όμως στη Μεσαιωνική Κέρκυρα σχεδόν όλα τα αρχοντικά των αριστοκρατικών οικογενειών διέθεταν και ένα υπόγειο χώρο στον οποίο, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, συνέβαιναν περίεργα γεγονότα, η σημασία άλλαξε στη συνείδηση του λαού και όταν έλεγε Σαγράδο εννοούσε πλέον αυτό το υπόγειο.

Έτσι, λίγο μετά το μεσαίωνα, το Σαγράδο έγινε συνώνυμο ενός υπόγειου, στενού και βαθύ χώρου σαν στοά που δεν τον έβλεπε ποτέ ο ήλιος.
Ο χώρος ήταν χτισμένος με μεγάλες πέτρες και μόνο μία είσοδο που μπορούσε να κλείσει ερμητικά με διπλή πόρτα.

Συνήθως βρίσκονταν στα υπόγεια των αρχοντικών ή μέσα στον περίβολο χώρο τους σαν ξεχωριστό κτίσμα, σε τέτοια περίπτωση είχε αψιδωτή είσοδο.
Τα Σαγράδα που υπήρχαν στα υπόγεια των αρχοντικών είχαν συνήθως ακόμη μία είσοδο από πάνω, μια καλά κρυμμένη καταπακτή που άνοιγε σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Στη φωτογραφία βλέπουμε την είσοδο ενός Σαγράδο που βρίσκονταν σε εξωτερικό χώρο του αρχοντικού του Κόντε Ριβέλλη στους Αλειμματάδες, όπως δείχνει μάλλον πρόκειται για ανήλιαγο δροσερό υπόγειο χώρο, κατάλληλο για κάβα κρασιών.

Και κάπου εκεί στο μεσαίωνα άρχισαν οι λαϊκοί μύθοι και δοξασίες σχετικά με τα Σαγράδα.

Οι αυθαιρεσίες των ευγενών εκείνες τις εποχές ήταν ο κανόνας και αφορούσαν όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής.

Δεν όριζαν μόνο την οικονομική κατάσταση όσων δούλευαν γι αυτούς, αλλά και τη ζωή τους.

Το να διεκδικήσει κάποιος εργάτης τα χρήματα του ισοδυναμούσε με θάνατο.

Αν ο εργάτης γινόταν πολύ πιεστικός τότε ο αφέντης τον καλούσε στο σπίτι του δήθεν για να τον πληρώσει, εκεί αφού τον έβαζε με δόλο να σταθεί πάνω στην καταπακτή, με κάποιο μηχανισμό αυτή άνοιγε και ο ανυποψίαστος χανόταν στο Σαγράδο όπου έβρισκε αργό και βασανιστικό θάνατο, συνήθως από πείνα.
Το ίδιο συνέβαινε και σε όποια άλλη περίπτωση κάποιος ή κάποιοι γίνονταν δυσάρεστοι ή επικίνδυνοι για τους ευγενείς, εξαφανίζονταν χωρίς κανείς ποτέ να τολμήσει να ψάξει γι αυτούς.

Αν κάποιος ζητούσε δάνειο και το έπαιρνε, συνήθως με υποθήκη το σπίτι του, μάλλον θα έχανε και την περιουσία αλλά και τη ζωή του.
Γιατί στην περίπτωση που μπορούσε να εξοφλήσει το δάνειο, τον καλούσε ο άρχοντας και αφού έπαιρνε τα λεφτά πίσω τον εξαφάνιζε στο Σαγράδο, έτσι παρουσιάζοντας μετά το υπογραμμένο χαρτί της υποθήκης έπαιρνε και την περιουσία του.
Αλλά και σε περίπτωση που δεν πλήρωνε πάλι τον καλούσε με πρόφαση για νέο διακανονισμό και τον εξαφάνιζε, ένας ακόμη πιθανός συκοφάντης για τον κόντε λιγότερος.

Περιττό να υπενθυμίσουμε ότι ο μοναδικός νόμος που υπήρχε τότε ήταν ο νόμος των δυνατών.

Επίσημη εκδοχή για την Χρησιμότητα του Σαγράδο

Πέρα από τις λαϊκές δοξασίες, η επίσημη και λογική εκδοχή για την κατασκευή και την χρήση του Σαγράδο είναι ότι ήταν κάβες ωρίμανσης κρασιού ή αποθηκευτικοί χώροι.

Υπάρχει και άλλη εκδοχή που τα θέλει να είναι κατακόμβες – οικογενειακοί τάφοι των ευγενών, κάτι που μπορεί και να ήταν αλήθεια, έχουν βρεθεί οστά και σκελετοί χωρίς να υπάρχει όμως φέρετρο.

Η Σκοτεινή πραγματικότητα

Στην Βενετοκρατούμενη Κέρκυρα (1386 – 1797), η εκτελεστική και όχι μόνο εξουσία, ανήκε στην τάξη των ευγενών, αυτοί έκαναν ότι ήθελαν και συμπεριφέρονταν προς τους ποπολάρους σαν αφέντες.

Τα Σαγράδο(Σαγράδα) έτσι, απέκτησαν τρομερή φήμη, γιατί στην ουσία ήταν σκοτεινά μπουντρούμια όπου έβρισκαν το θάνατο εγκληματίες, επαναστάτες αλλά και αθώοι, υπήρξαν εργαλεία επιβολής φόβου στο λαό και διατήρησης των προνομίων της ολιγαρχικής αριστοκρατίας, έτσι δικαίως καλλιεργήθηκαν τρομεροί μύθοι και ίσως και υπερβολές.

Περισσότεροι θρύλοι επίσης δημιουργήθηκαν και λόγω ενός θεσμού που επέβαλαν οι Ενετοί.

Σύμφωνα με αυτόν τον θεσμό, οι κυνηγημένοι, παράνομοι και φυγόδικοι, είχαν το δικαίωμα να αναζητήσουν άσυλο στο αρχοντικό ενός κόντε.

Αν κατάφερναν, πριν συλληφθούν, απλά να αγγίξουν το μπατιτούρο (ρόπτρο), δηλαδή το μεταλλικό χεράκι κουδούνι της εποχής στην πόρτα της αυλόπορτας του αρχοντικού, η καταδίωξη από τις επίσημες αρχές έπαυε και η απόδοση δικαιοσύνης όπως και η πιθανή τιμωρία περνούσαν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του κόντε.

Όσοι είχαν διαπράξει απλά αδικήματα και ήταν χρήσιμοι, συνέχιζαν την υπόλοιπη ζωή τους συνήθως σαν δούλοι του κόντε, ενώ οι, κατά την κρίση του κόντε, εγκληματίες κλείνονταν στο σαγράδο όπου και πέθαιναν.
Δεν αποκλείεται βέβαια, να τους έριχναν μέσα αφού πρώτα τους είχαν σκοτώσει.

Ήταν ένας τρόπος των ευγενών να καθαρίσουν(όπως έλεγαν) τον τόπο από κακοποιούς, να απαλλαγούν από τους ανεπιθύμητους και επικίνδυνους, και να έχουν τους ποπολάρους κάτω από μόνιμο φόβο ώστε να κάθονται στα αυγά τους και να μην εξεγείρονται.

Λέγεται ότι άδεια παραχώρησης ασύλου είχαν μόνο μερικοί άρχοντες όπως οι Σορδίνας, Κουρκουμέλης, Ανδρουτσέλης και Ριβέλλης, αλλά πολύ πιθανόν αυτή η άδεια να είχε παραχωρηθεί και σε άλλους.

Όσο υπερβολικοί όμως και να είναι οι μύθοι για τα Σαγράδα, ίσως να υπάρχει και κάποιο ίχνος αλήθειας, οι ευγενείς τότε προκειμένου να κρατήσουν τα προνόμια τους και να απαλλαγούν από τους επικίνδυνους δεν δίσταζαν μπροστά σε τίποτα.

Οι Μώροι και οι λαϊκές δοξασίες του Μεσαίωνα

Οι λαϊκές δοξασίες για τους εκτελεσμένους στα Σαγράδα, καλλιέργησαν και άλλους μύθους, όπως αυτόν του Μώρου.

Ο Μώρος, (πληθυντικός οι Μώροι), για τον λαό του 16ου και 17ου αιώνα, ήταν τα φαντάσματα των αδικοχαμένων στα Σαγράδα των παλιών αρχοντικών που στοίχειωναν τα σπίτια αυτά τριγυρνώντας στον τόπο που πέθαναν.

Την περίοδο της κατοχής οι Γερμανοί άνοιξαν τη σφραγισμένη είσοδο ενός σαγράδο στο οποίο βρέθηκαν ανθρώπινοι σκελετοί, χωρίς να είναι σε φέρετρα και διασκορπισμένοι ακανόνιστα στο χώρο, ίσως και να μην ήταν οικογενειακός τάφος!

Διαχρονικό συμπέρασμα

Αυτό λοιπόν ήταν το Σαγράδο σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, ένας υπόγειος, στενός και βαθύς ανήλιαγος χώρος που χρησιμοποιούσε η άρχουσα τάξη των ευγενών για να εξαφανίζει τους επικίνδυνους, τους φτωχούς και ανεπιθύμητους.

Ο Πολιτισμός της αριστοκρατίας και η ζούγκλα του μεσαίωνα.

Τις φωτογραφίες αλλά και αρκετά στοιχεία τα βρήκαμε στο blog corfiatikoanagnosma, αξίζουν συγχαρητήρια στον Κο θεόδωρο Σκαλίτη για την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα πάνω στο θέμα.