Η Ελληνική λαϊκή σοφία δεν κρύβει μόνο μαθήματα ζωής με ήπια γνωμικά· συχνά είναι καυστική, ακραία, και απροσδόκητα αστεία.
Οι Λαϊκές παροιμίες είναι διαχρονικές, βγαλμένες μέσα από την καθημερινότητα και ποτέ δεν πέφτουν έξω.
Μέσα σε λίγες λέξεις, οι παροιμίες αυτές μπορούν να σοκάρουν, να σε κάνουν να γελάσεις, αλλά κυρίως να σκεφτείς βαθιά για τη ζωή, τον έρωτα, την κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις, και έχουν πάντα δίκιο.
Είναι ένας τρόπος να κατανοήσουμε πώς οι παππούδες μας κατάφεραν να δουν την πραγματικότητα του κόσμου: με αιχμηρό χιούμορ, κυνισμό αλλά και απλή αλήθεια.
Αυτό το άρθρο είναι μια συλλογή από τις πιο γνωστές αλλά περιέχει και πιο άγριες, σοκαριστικές και καυστικές Ελληνικές παροιμίες, χωρισμένες ανά θεματικές ενότητες.
Οργανώνονται έτσι ώστε να μπορεί κανείς να δει τη σοφία και το χιούμορ του Ελληνικού λαού σε όλες τις πτυχές της ζωής, από τον έρωτα μέχρι την κοινωνία και τη δουλειά.
Ανθρώπινες σχέσεις
- Έβγα έξω και πομπέψου κι έμπα μέσα και πορέψου.
- Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
- Όποιος αγαπάει, πληρώνει. – Ο έρωτας πάντα έχει κόστος… πικρό και αστείο.
- Έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος.
- Λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια.
- Μάτια που δε βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται.
- Δώσε θάρρος στον χωριάτη να σου ανέβει στο κρεβάτι.
- Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
- Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
- Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.
- Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
Χρήμα και Τσιγκουνιά
- Βγάζει απ’ τη μύγα ξύγκι.
- Άρπαξε να φας και κλέψε να ‘χεις
- Κάθε φράγκο που δίνεις, γυρίζει σαν μαχαίρι στην πλάτη σου.
- Λεφτά στον ήλιο, καρδιά στον πάτο.
- Όποιος δανείζει γυναίκες ή χρήματα, δεν ξαναγυρίζει σπίτι του.
- Όποιος πάει για πολλά χάνει και τα λίγα.
- Όποιος πίνει βερεσέ μεθάει δυό φορές.
- Ο βήχας κι ο παράς δεν κρύβονται.
- Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.
Γυναικεία Δύναμη
- Γυναίκα που μαγειρεύει με μαχαίρι, δεν αστειεύεται.
- Το μουνί σέρνει καράβι. – Η δύναμη και επιρροή της γυναίκας σε ακραίες καταστάσεις.
- Μπροστά σε καυγά γυναίκας, το κεφάλι σου να φύγει.
- Η γυναίκα έχει 9 ζωές, ο άντρας μόνο μία.
- Όλα τα είχε η Μαριωρή ο φερετζές της έλειπε.
- Λέγε λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
Του Γιάννη
- Σπίτι χωρίς Γιάννη προκοπή δεν κάνει.
- 45 Γιάννηδες ενός κοκκόρου γνώση.
- Τι είχες Γιάνη, τι είχα πάντα.
- Γιάννη μου το μαντήλι σου γιατί είναι ματωμένο.
- Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει.
Εργασία
- Τζάμπα μάγκας, τζάμπα πέθανε.
- Δουλειά; Όχι, ευχαριστώ. Θάνατος; Ναι, από βαρεμάρα.
- Στο σπίτι του τεμπέλη, ο ήλιος δεν μπαίνει.
- Η πολύ δουλειά τρώει τον αφέντη.
- Όποιος βαριέται να ζυμώσει πέντε ημέρες κοσκινίζει.
- Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
- Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.
- Ο Μανόλης με τα λόγια χτίζει ανώγια και κατώγια.
Κοινωνικά
- Άμα έχεις τέτοιους φίλους τι τους θέλεις τους εχθρούς.
- Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
- Σκύλος που γαβγίζει, τρώει και τη γλώσσα του.
- Στήθος μάρμαρο και καρδιά πατάτα. – Για τους δειλούς και τους φαντασιόπληκτους.
- Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο κουτσομπολιό… και στη μαχαιριά.
- Το ψέμα έχει κοντά ποδάρια… αλλά μερικές φορές δαγκώνει.
- Εκεί που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα ‘ρθεις.
- Ήταν στραβό το κλήμα το έφαγε και ο γάιδαρος.
- Βαράει το σαμάρι ν’ ακούσει ο γάιδαρος.
- Άλλοι σπέρνουν, άλλοι θερίζουν.
- Όλοι αντάμα κι ψωριάρης χώρια.
- Όλοι κλαίν τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
- Εκεί που δε σε σπέρνουν να μη φυτρώνεις.
- Όπου λαλούν πολλοί κοκόρροι αργεί να ξημερώσει.
Σοφές παροιμίες
- Βάλανε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
- Το ψέμα έχει κοντά ποδάρια… αλλά μερικές φορές δαγκώνει.
- Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει.
- Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει.
- Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
- Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
- Άκουσε γέρου συμβουλή και παθημένου γνώμη.
- Γέρασες και μυαλό δεν έβαλες.
- Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
- Όπως έστρωσες θα κοιμηθείς.
- Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους.
- Από αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
- Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ‘σουν δυό φορές το χρόνο.
- Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
- Από μικρό και από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.
- Ένας κούκος δε φέρνει την Άνοιξη.
- Η καλή η μέρα από το πρωί φαίνεται.
- Κάθε πράγμα στο καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
- Κάθε πέρσι και καλύτερα.
Κοινωνικοί Κανόνες
- Απ’ αστραπή κι απ’ άρχοντα, καλό μην περιμένεις.
- Όλα τα γουρούνια την ιδια μούρη έχουνε.
- Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται.
- Καλύτερα μοναχός παρά με κακή παρέα.
- Έκαψα την καλύβα μου να μη με τρων οι ψύλλοι.
- Άμα έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει.
- Άμα δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει.
- Οι πολλές γνώμες βουλιάζουν το καράβι.
- Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
- Άμα είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας.
- Έχω πολλά ράμματα για τη γούνα σου.
- Αν παίζεις με το γάιδαρο, δέξου και τις κλωτσιές του.
- Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες.
- Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
- Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.
- Δεν ξέρει να μοιράσει δύο γαϊδάρων άχυρο.
Θάνατος και Τύχη
- Βρήκαμε παπά, να θάψουμε πεντ’εξη.
- Όποιος δεν δουλεύει, ας μην τρώει.
- Η τύχη είναι τυφλή αλλά αμείλικτη.
- Από το στόμα σου και στου θεού τα αυτί.
- Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
- Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται.
- Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
- Μην παίζεις με τη φωτιά.
- Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
Σαρκαστικές
- Βόϊδι πήγε, αγελάδα γύρισε.
- Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
- Το κεφάλι ψηλά, αλλά τα μάτια ανοιχτά.
- Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
- Βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ.
- Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνάει.
- Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι.
- Θα γελάσουν και οι πέρκες.
- Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
- Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
- Από την πόλη έρχομαι και στην κορυφή κανέλα.
- Όμοιος τον όμοιο αγαπά κι η κοπριά στα λάχανα.
- Ο πεινασμένος γάιδαρος, ξυλιές δε λογαριάζει.
- Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες.
- Ζήτω που καήκαμε.
- Η φτήνια τρώει τον παρά.
- Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
- Ο καλός ο καπετάνιος στην φουρτούνα φαίνεται.
Δύναμη και Ανθρώπινα Πάθη
- Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
- Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
- Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάξει τα πρόβατα.
- Ο έρωτας τυφλώνει και η ζήλια τσακίζει.
- Όποιος σπέρνει θυμό, θερίζει μαχαίρια.
Σεξ και Χιούμορ
- Στήθος μάρμαρο και καρδιά πατάτα. – Αλήθεια για τους δειλούς.
- Το μουνί σέρνει καράβι. – Σοκιν υπερβολή για τη δύναμη της γυναίκας.
- Το πνίγει το κουνέλι, την κουνάει τη Αχλαδιά, το στέλνει το γράμμα… –γνωστά και ενδεικτικά από τα χιλιάδες σχετικά.
- Αλλού με τρίβεις δέσποτα κι αλλού εγώ έχω το πόνο.
- Από το ολότελα καλή και η Παναγιώτενα.
- Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
- Από έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
- Θέλω ν’ αγιάσω κι ο διάβολος δεν μ’ αφήνει.
- Η γριά η κότα έχει το ζουμί.
- Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει.
- Κάνε παιδί να δεις προκοπή.
- Η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς τον που την έχει.
Κυνικές αλήθειες
- Κάθε φράγκο που δίνεις, γυρίζει σαν μαχαίρι στην πλάτη σου. – Σοκ για φίλους και συναλλαγές.
- Λεφτά στον ήλιο, καρδιά στον πάτο. – Άγρια υπερβολή για το χρήμα και τη ζωή.
- Όποιος δανείζει γυναίκες ή χρήματα, δεν ξαναγυρίζει σπίτι του. – Σκληρό και καυστικό.
- Όποιος δεν ευχαριστιέται στα πολλά, χάνει και τα λίγα.
- Όποιος δεν έχει μυαλό έχει ποδάρια.
- Όποιος έχει καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι.
- Όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται.
- Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
- Όποιος φτύνει κατά πάνω φτύνει τα μούτρα του.
- Απρίλης με τα λούλουδα και Μάης με τα ρόδα.
- Αργεί ο Θεός και σκάει ο φτωχός.
- Άσπρος ήλιος, μαύρη ημέρα.
- Βοήθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω.
- Άλλοι σπέρνουν, άλλοι θερίζουν.
- Άμα δεν αστράψει, δε βροντά.
- Άμα δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στο Μωάμεθ.
- Άμα έχεις νύχια ξύνεσαι.
- Αν παίζεις με το γάιδαρο, δέξου και τις κλωτσιές του.
- Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
- Από μικρό και από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.
- Δυο καρπούζια δεν χωράν σε μια αμασχάλη.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάξει τα πρόβατα.
- Έβγαλε το φίδι από την τρύπα.
- Εγώ το λέω στον σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
- Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Εκατό η αλεπού, εκατόν δέκα τ’ αλεπουδάκι.
- Εκεί που δε σε σπέρνουν να μη φυτρώνεις.
- Έλα παππού να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου.
- Έμαθα γδυτός και ντρέπομαι ντυμένος.
- Ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα.
- Ένας κούκος δε φέρνει την Άνοιξη.
- Έφτασε ο κόμπος στο χτένι.
- Έχασε τ’ αυγά και τα πασχάλια.
- Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι.
- Ζήτω που καήκαμε.
- Ο χορτάτος τον πεινασμένο δεν τον πιστεύει.
- Ο ψύλλος και το βασιλιά σηκώνει.
- Ό,τι κάνεις, θα το βρεις κι ένα παραπάνω.
- Ό,τι πεις θα το λουστείς.
- Όλα τα είχε η Μαριωρή ο φερετζές της έλειπε.
- Όλα τα πουλιά πάν’ κι έρχονται κι ο σπουργίτης μένει.
- Όλοι αντάμα κι ψωριάρης χώρια.
- Όλοι κλαίν τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
- Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες.
- Όποιος βαριέται να ζυμώσει πέντε ημέρες κοσκινίζει.
- Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
- Όποιος δεν ευχαριστιέται στα πολλά, χάνει και τα λίγα.
- Όποιος δεν έχει μυαλό έχει ποδάρια.
- Όποιος έχει καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι.
- Όποιος έχει τα γένια έχει και τα χτένια.
- Όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται.
- Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
- Δε φοβάται το βουνό από τα χιόνια.
- Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.
- Δεν έγινα παπάς ν’ αγιάσω, έγινα παπάς για να περάσω.
- Δεν κάνει ούτε στο σακί ούτε στο σακούλι.
- Δεν ξέρει να μοιράσει δύο γαϊδάρων άχυρο.
- Η καλή η μέρα από το πρωί φαίνεται.
- Η καλή νοικοκυρά, είναι δούλα και κυρά.
- Ή μικρός μικρός παντρέψου ή τρανός καλογερέψου.
- Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.
- Η τιμή τιμή δεν έχει και χαράς τον που την έχει.
- Η τρέλα δεν πάει στα βουνά.
- Η φτήνια τρώει τον παρά.
- Η φτώχεια φέρνει γκρίνια.
- Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
- Θρέψε λύκο το χειμώνα, να σε φάει το καλοκαίρι.
- Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.
- Κάθε πέρσι και καλύτερα.
- Κάθε πράγμα στο καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
- Και την πίτα ολόκληρη και το σκυλί χορτάτο.
- Και του πουλιού το γάλα.
- Καινούργιο κοσκινάκι μου, και που να σε κρεμάσω.
- Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.
- νουν όλες οι μέλισσες μέλι.
- Όποιος πάει για πολλά χάνει και τα λίγα.
- Όποιος πίνει βερεσέ μεθάει δυό φορές.
- Όποιος σκάβει το λάκκο τ’ αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα.
- Όποιος φτύνει κατά πάνω φτύνει τα μούτρα του.
- Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι.
- Όπου βγάνεις και δεν βάνεις, γλήγορα στο πάτο φτάνεις.
- Όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει.
- Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.
- Όπου φτωχός κι η μοίρα του.
- Κάλιο αργά, παρά ποτέ.
- Κάλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
- Κάλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι.
- Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
- Κάλλιο μία μέρα κόκκορας παρά πέντε μέρες κότα.
- Κάλλιο να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.
- Καλομελέτα και έρχεται.
- Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.
- Κάνε παιδί να δεις προκοπή.
- Κάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό.
- Κάνει την τρίχα τριχιά.
- Κάνεις το χωριάτη φίλο; Κράτα και κομμάτι ξύλο.
- Καπνός χωρίς φωτιά δε γίνεται.
- Κάποιο λάκκο έχει η φάβα.
- Κατά μάνα κατά κύρη κατά γιος και θυγατέρα.
- Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
- Κι εγώ κακό χερόβολο και συ κακό δεμάτι.
- Κι ο Άγιος φοβέρα θέλει.
- Κλαίν’ οι χήρες, κλαίν’ κι οι παντρεμένες.
- Κοιμήσου χωρίς φαΐ και ξύπνα δίχως χρέη.
- Κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά.
- Κοντός ψαλμός, αλληλούια.
- Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει.
- Κουκί, κουκί γεμίζει ο κόσμος το σακί.
- Κράτα τα με να σε κρατώ να ανεβούμε το βουνό.
- Κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
- Λαγός τη φτέρη κούναγε, κακό του κεφαλιού του.
- Λέγε λέγε το κοπέλι, κάνει την κυρά και θέλει.
- Λέγε την αλήθεια, να έχεις το Θεό βοήθεια.
- Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή.
- Μ’ αυτό το πλευρό να κοιμάσαι.
- Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
- Μαζί με τα ξερά, καίγονται και τα χλωρά.
- Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης..
- Με ξένα κόλλυβα μνημόσυνο.
- Με το στανιό ο σκύλος μαντρί δε φυλάει.
- Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.
- Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.
- Μην παίζεις με τη φωτιά.
- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.
- Μία κοιλιά καλή κοιλιά κρατάει πέντε ημέρες.
- Μια στο καρφί και μια στο πέταλο.
- Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μέρα.
- Μου ‘ψησες το ψάρι στα χείλη.
- Μπάτε σκύλοι, αλέστε.
- Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
- Μπρος στα κάλλη τι είναι ο πόνος.
- Ν’ άκουγε ο Θεός τον κόρακα, όλοι οι γάιδαροι θα ψοφούσαν.
- Να ‘ταν τα νιάτα δυό φορές.
- Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει.
- Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.
- Ο βήχας κι ο παράς δεν κρύβονται.
- Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται.
- Ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, μα αγαπάει και το νοικοκύρη.
- Ο καλός ο καπετάνιος στην φουρτούνα φαίνεται.
- Ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται..
- Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι.
- Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
- Ο λύκος από τα μετρημένα τρώει.
- Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του,
- ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
- Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
- Ο Μάης για τον τρυγητή κι ο Απρίλης για το θέρο.
- Ο Μανόλης με τα λόγια χτίζει ανώγια και κατώγια.
- Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.
- Ο παπάς πρώτα βλογάει τα γένια του.
- Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται.
- Ο τρελός είδε το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίζει, πάλι η άνοιξη μυρίζει,
- μα κι αν τύχη να θυμώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.
