Πριν από την Ελένη, την Κλυταιμνήστρα, και από την Κίρκη, υπήρχε η Μήδεια. Και δεν την θυμούνται για την ομορφιά της, ούτε για τον πόλεμο, ούτε για τις προφητείες της. Την θυμούνται επειδή δεν άφησε κανέναν ανέγγιχτο – ούτε τον πατέρα της, ούτε τον αδελφό της, ούτε τα παιδιά της, ούτε τον άντρα στον οποίο έδωσε τα πάντα.
Αυτή δεν είναι μια ιστορία χαμένης αθωότητας. Είναι μια ιστορία αγάπης οπλισμένη με πίστη που μετατράπηκε σε εκδίκηση, μιας γυναίκας που έδωσε περισσότερα από όσα έπρεπε. Και όταν την παραμέρισαν, φρόντισε όλοι να θυμούνται τι ήταν ικανή να κάνει. Την αποκαλούν μάγισσα, δολοφόνο, τέρας. Ίσως ήταν και τα τρία. Αλλά ήταν επίσης βασίλισσα, κόρη του θεού Ήλιου, μια γυναίκα που έκανε την επιλογή της – και όταν την πρόδωσαν, αντέδρασε χωρίς όρια και πέρα από κάθε φαντασία.
Προέλευση
Η Μήδεια δεν γεννήθηκε μέσα στην τρυφερότητα. Γεννήθηκε στην Κολχίδα, ένα βασίλειο στην άκρη του τότε γνωστού κόσμου, λαξευμένο από άγρια βουνά και πυκνά δάση, μακριά από τις μαρμάρινες αίθουσες της Αθήνας ή τους γυαλισμένους βωμούς του Ολύμπου. Για τους Έλληνες, η Κολχίδα ήταν μια γη μυστηρίου και απειλής. Για εκείνη, ήταν το σπίτι της.
Ο πατέρας της, ο βασιλιάς Αιήτης, ήταν περισσότερο σκληρός παρά καλοσυνάτος άνθρωπος. Η μητέρα της, που πιστεύεται ότι ήταν η Ωκεανίδα Ιδία, συνέδεσε τη Μήδεια με το θεϊκό. Μέσω του πατέρα της, καταγόταν από τον Ήλιο, τον θεό του ήλιου. Η Μήδεια δεν ήταν απλώς κόρη βασιλιά – ήταν θεϊκή. Μοιραζόταν την καταγωγή της με γυναίκες των οποίων τα ονόματα θα τρομοκρατούσαν τους άνδρες από γενιά σε γενιά.
Η ανατροφή της ήταν βουτηγμένη στην αρχαία μαγεία, σε βότανα που μπορούσαν να θεραπεύσουν ή να σκοτώσουν, σε γνώση που μεταδιδόταν από θεό σε κόρη. Ήταν ήσυχη, μετρημένη, συνειδητή, δεν ενεργούσε ποτέ μέχρι να μάθει όλα τα κομμάτια. Και όταν ενεργούσε, δεν ενεργούσε ποτέ με μισές δουλειές.
Εμφάνιση
Οι Έλληνες την αποκαλούσαν όμορφη, αλλά ήταν μια έντονη, αξέχαστη ομορφιά – σκούρα μαλλιά που έπεφταν σαν κουρτίνα, μάτια βαθιά και διαπεραστικά, δέρμα είτε χλωμό είτε ηλιοκαμένο ανάλογα με τον αφηγητή. Συμπεριφερόταν σαν κάποια ανέγγιχτη, κάποια που δεν ανήκε σε καμία αυλή, αλλά μπορούσε να την κάψει αν χρειαζόταν.
Η παρουσία της Μήδειας ήταν μαγνητική και επικίνδυνη. Τα ρούχα της την χαρακτήριζαν ξένη, τα στολίδια της διακριτικά αλλά σκόπιμα. Δεν ήταν νύφη, ούτε μια απαλή θεά του έρωτα – ήταν μια κατάρα, και ο αέρας άλλαζε όπου κι αν πήγαινε.
Φύση της Μήδειας
Πρώτα απ’ όλα, η Μήδεια ήταν έξυπνη – όχι από το είδος που ζητούσε έπαινο, αλλά από το είδος που παρατηρούσε. Ήξερε λέξεις, χειρονομίες και σιωπές. Ήταν σκόπιμη στην αγάπη και καταστροφική στην εκδίκηση. Η προδοσία δεν την έκανε να ουρλιάζει. έκανε το σχέδιό της. Και όταν χτυπούσε, το χτύπημά της ήταν ακριβές, αξέχαστο.
Πιστή σε αυτούς που αγαπούσε, μόλις προδιδόταν, γινόταν ασταμάτητη. Η Μήδεια καταλάβαινε το συναίσθημα, όχι ως αδυναμία, αλλά ως δύναμη.
Δυνάμεις
Την αποκαλούσαν μάγισσα, αλλά η μαγεία της ήταν παλαιότερη, πιο παράξενη, πιο αργή. Προερχόταν από τη γνώση: τον τρόπο που ανέπνεαν τα φυτά, τις ρίζες που μπλέκονταν κάτω από το χώμα, την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ ζωής και θανάτου. Μπορούσε να αλέσει ένα λουλούδι σε σκόνη για να θεραπεύσει, να σκοτώσει ή να θολώσει το μυαλό. Μπορούσε να μεταμφιεστεί, να μεταμορφώσει τον χρόνο σε όνειρα και να κάνει έναν άνθρωπο να ξεχάσει το όνομά του.
Τα ξόρκια της ήταν σιωπηλά. Τα όπλα της ήταν οι επιλογές. Καταλάβαινε τον φόβο ως την πρώτη μαγεία, την πίστη ως τη δεύτερη. Μόλις κάποιος πίστευε στη δύναμή της, ήταν ήδη στα χέρια της.
Η άφιξη του Ιάσονα
Ο Ιάσονας έφτασε στην Κολχίδα όχι με στρατό, αλλά με ένα πλοίο – την Αργώ – μαζί με ήρωες των οποίων τα ονόματα θα αντηχούσαν στον χρόνο. Ήρθε για το Χρυσόμαλλο Δέρας, που φυλασσόταν από τον πατέρα της Μήδειας και έναν άΰπνο δράκο.
Όταν συνάντησε τη Μήδεια, κάτι άλλαξε. Κάποιοι λένε αγάπη. άλλοι λένε παρέμβαση θεών. Τον επέλεξε, προδίδοντας τον πατέρα της, τους θεούς της και την πατρίδα της. Μέσω της γνώσης και της δύναμής της, ο Ιάσονας επέζησε από αδύνατες δοκιμασίες. Τον έσωσε και, με αυτόν τον τρόπο, του έδωσε τα πάντα – την αφοσίωσή της, την πατρίδα της και την καρδιά της.
Η Πρώτη Προδοσία της Μήδειας
Μόλις ολοκληρώθηκαν οι δοκιμασίες, ο πατέρας της δίστασε. Η Μήδεια αναγνώρισε την απάτη του. Έδρασε: βοήθησε τον Ιάσονα να αρπάξει το δέρας και, όταν ο αδελφός της τους καταδίωξε, τον σκότωσε, σκορπίζοντας τα λείψανά του για να εξαγοράσει τη διαφυγή τους. Ο Ιάσονας δεν ρώτησε ποτέ. Η Μήδεια δεν μίλησε ποτέ γι’ αυτό.
Εξορία και Ησυχία
Η Μήδεια και ο Ιάσονας επέστρεψαν ως ήρωες, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Η Μήδεια ενορχήστρωσε τον θάνατο του Πελία για να εξασφαλίσει τον θρόνο του Ιάσονα, χειραγωγώντας τους εχθρούς του με τη μαγεία της. Χύθηκε αίμα, αλλά τα χέρια του Ιάσονα παρέμειναν φαινομενικά καθαρά. Εξόριστοι, βρήκαν καταφύγιο στην Κόρινθο, χτίζοντας ένα σπίτι, κάνοντας παιδιά. Για ένα διάστημα, φαινόταν ότι η φωτιά είχε καταλαγιάσει.
Η Προδοσία που την Κατέστρεψε
Η φιλοδοξία του Ιάσονα επανεμφανίστηκε. Επιδίωξε να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά Κρέοντα, τη Γλαύκη, παρουσιάζοντάς το ως πολιτική στρατηγική. Η Μήδεια, που είχε δώσει τα πάντα γι’ αυτόν, απορρίφθηκε, σβήστηκε. Πίστευε ότι είχε μαλακώσει με τη μητρότητα, ότι είχε αδυνατίσει. Την υποτίμησε.
Η Εκδίκηση που Πάγωσε τους Θεούς
Η Μήδεια δεν διαφώνησε. Δεν παρακάλεσε. Έδρασε. Έστειλε στη Γλαύκη δώρα -μεταξωτά, χρυσό, ένα στέμμα- που έκαψε το κορίτσι ζωντανό. Ο βασιλιάς Κρέων την άγγιξε και κάηκε κι αυτός. Η Κόρινθος έμεινε σιωπηλή. Και όταν ο Ιάσονας την αντιμετώπισε, εκείνη έδωσε το τελειωτικό χτύπημα: σκότωσε τα παιδιά τους.
Τελικά, εξαφανίστηκε, μεταφέρθηκε από ένα άρμα δράκων από τον ίδιο τον Ήλιο, μακριά από την εμβέλεια ανθρώπων, θεών ή θλίψης. Ο Ιάσονας έμεινε μόνος, άδειος. Είχε κερδίσει το Χρυσόμαλλο Δέρας, ηγήθηκε του μεγαλύτερου ταξιδιού της εποχής του – αλλά ήταν απλώς ένας άντρας που υποτίμησε τη γυναίκα που του είχε δώσει τα πάντα.
Κληρονομιά της Μήδειας
Η Μήδεια εξαφανίστηκε, κι όμως έγινε θρύλος. Κάποιοι λένε ότι παντρεύτηκε τον βασιλιά Αιγέα στην Αθήνα, άλλοι ότι επέστρεψε στην Κολχίδα. Κάποιοι ψιθυρίζουν ότι δεν πέθανε ποτέ, περνώντας στο βασίλειο της μαγείας όπου πηγαίνουν θεοί και τέρατα.
Για κάποιους, είναι το τέρας, η παιδοκτόνος, η μάγισσα που έκαψε ένα βασίλειο για εκδίκηση. Για άλλους, είναι η επιζώσα, η προδομένη, η ξένη σύζυγος που χρησιμοποιήθηκε, απορρίφθηκε και κατηγορήθηκε.
Σε όλες τις εκδοχές, τη θυμούνται. Τρομερή, όμορφη, αξέχαστη, η Μήδεια άντεξε, πολύ αφότου οι ήρωες ξεθώριασαν.
Η Διαρκής Επιρροή της Μήδειας
Η Μήδεια δεν εξαφανίστηκε μαζί με την ιστορία της. Πέρα από τους μύθους των θεών και των ηρώων, έγινε κεντρική φιγούρα της Ελληνικής τραγωδίας, ένα πρότυπο για θεατρικούς συγγραφείς και κοινό.
Η Μήδεια του Ευριπίδη μετέτρεψε την ιστορία της σε ένα θέατρο ανθρώπινου συναισθήματος, προδοσία, οργή και εκδίκηση που ζωντανεύουν. Δίδαξε στους αρχαίους για τη δύναμη της αγάπης ως όπλο, τον κίνδυνο της υποτίμησης μιας γυναίκας που τα δίνει όλα και δεν ζητά τίποτα… μέχρι που η προδοσία την αναγκάζει να το κάνει.
Μέσω του θεάτρου, η παρουσία της παρέμεινε πολύ αφότου τα γεγονότα του μύθου ξεθώριασαν. Η Μήδεια έγινε κάτι περισσότερο από ένας χαρακτήρας. Ήταν σύμβολο ξενικότητας, δράσης, οργής, επιβίωσης. Σε κάθε αφήγηση, από σκηνή σε σκηνή, υπενθύμιζε στις γενιές ότι ο μύθος δεν είναι απλώς ιστορία, αλλά ένας καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης, των παθών που μπορούν να χτίσουν βασίλεια, ή να τα κάψουν.
Ακόμα και σήμερα, το όνομα της Μήδειας αντηχεί στη λογοτεχνία, την ψυχολογία και την τέχνη, μια προειδοποίηση, μια γοητεία, μια μελέτη επιρροής και συνέπειας, αποδεικνύοντας ότι η ηχώ της δύναμής της φτάνει πολύ πέρα από τους ίδιους τους μύθους.
Επιστρέψτε στην Ελληνική μυθολογία
Σχολιάστε